یادی از کوچ تاریخی مردم مریوان!
سی‌ویکم تیرماه سالروز کوچ تاریخی مردم مریوان است. ۴۶ سال پیش در چنین روزی یکی از درخشان‌ترین تاکتیک‌های سیاسی برای جلوگیری از تحمیل یک جنگ ناخواسته از جانب نیروهای مسلح رژیم تازه به قدرت رسیده اسلامی به مردم مریوان، به اجرا درآمد. اما شکل گرفتن این رویداد تاریخی بدون زمینه نبود. شهر مریوان بوسیله شورای شهر که مورد پشتیبانی اکثریت قاطع مردم بود اداره می‌شد. در جوار شورای شهر نهادهای دیگری از جمله «اتحادیه دهقانان مریوان»، «جامعه معلمان»، «ستاد نظامی حفاظت از شهر»،«شورای کارگران شهرداری»، «اتحادیه کارگران بیکار»، «اتحادیه زنان»، «کانون محصلین» بوجود آمده بودند که عمدتاً توسط کمونیست‌ها هماهنگ می‌شدند نیروی هژمون در اداره شهر بودند. رفیق رهبر فواد مصطفی‌سلطانی و اعضای کومه‌له از فعالین اصلی درون این نهادهای مردمی بودند. اما از سوئی دیگر عوامل رژیم جدید و مرتجعین محلی نیز بیکار ننشسته بودند. افراد مسلح تازه شکل‌گرفته محلی به حمایت نیروهای نظامی موجود در پادگان مریوان مشغول انسجام دادن به نیروی خود بودند. در داخل شهر نهادی به نام «مکتب قرآن» را بوجود آورده بودند که به محل تجمع ملاکین، ساواکی‌های زمان شاه، و شماری از مرتجعین محلی طرفدار رژیم اسلامی درآمده بود. این مرکز توسط پادگان مستقر در خارج شهر تسلیح و تقویت می‌شد. در کار اداره دموکراتیک شهر توسط شورا و نهادهای مردمی اخلال می‌کرد.
دست آوردهای انقلابی و پیشرو در اداره شهر برای رژیم جدید قابل تحمل نبودند. از اين‌رو دستور حمله به شهر و برچیدن این نهادها صادر شده بود و مصطفی چمران مامور اجرای آن شده بود. نیروهای پس‌مانده از ارتش ضدمردمی شاهنشاهی و افراد مسلح جدید از طرف رژیم جدید در پادگان مریوان تقویت و آماده حمله به شهر می‌شدند. خطر وقوع جنگی ویرانگر مردم شهر را تهدید می‌کرد. آنها برای مقدمه‌چینی ابتدا حملاتی تروریستی علیه افراد با نفوذ و فعال در شهر را شروع کردند تا امنیت شهر مریوان را دچار اخلال کنند. شورای شهر برای تامین امنیت شهر در مقابل این تحریکات، «ستاد حفاظت» تشکیل دادند و گشت‌های مسلح این ستاد به عملیات تروریستی پایان دادند. این بار افراد مرتجع محلی و اعضای مکتب قرآن به صورت علنی حملات مسلحانه به فعالین و بویژه کمونیست‌ها را شروع کردند. اقدامات سرکوبگرانه آنها نیروهای مردمی و انقلابی شهر را منسجم‌تر کرد. شورای شهر با تدبیر و شیوه‌های دسته جمعی و مردمی زندگی در شهر را عادی نمود و ارتباطات خود با انقلابیون در سایر شهرهای کوردستان و خارج کوردستان را منسجم‌تر کرد. بدین ترتیب برای مدتی آرامش بر شهر حاکم گشت. اما این آرامش قبل از طوفان بود. در بطن این آرامش صفوف انقلاب و ضدانقلاب خود را برای یک رویارویی سرنوشت‌ساز آماده می‌کردند.
در این فاصله «مقر سپاه پاسداران»، به کمک اعضاء «مکتب قرآن» در شهر دایر شد و با تیرانداری‌های مدوام و بدون هدف شبانه آسایش و امنیت شهروندان مریوان را به خطر انداخته بودند. آشکار بود که آنها می‌خواستند هنگام حمله ارتش از پادگان مریوان از دورن شهر اقدام نموده و شهر را از کنترل مردم انقلابی خارج کنند. اوباش مستقر در این مرکز از همان روز اول دایرکردن، مقر بازدید بدون دلیل خودروها و اخطارکردن به زنان برای رعایت حجاب اجباری در برابر محل استقرار خود را آغاز نمودند. آنها ستادحفاظت و انقلابیون و کمونیست‌ها را علناً تهدید می‌کردند. در چنین شرایطی بود که «ستاد حفاظت» پس از مشورت با افراد صاحب نفوذ و نهادهای انقلابی و مردمی در روز بیست‌و‌سوم تیرماه تصمیم به برگزاری تظاهراتی مسالمت‌آمیز علیه تحریکات پاسداران و علیه تبلیغات مسمومی که از سوی صدا و سیمای جمهوری اسلامی علیه مردم کوردستان به راه افتاده بود سازمان گرفتند. اکثریت مردم شهر و ساکنین روستاهای اطراف در این روز به صورت منظم و شکوهمندی تظاهرات کردند. این تظاهرات توسط پاسداران مستقر در مقر جدید به خون کشیده شد. تظاهرکنندگان خشمگین به طرف مقر هجوم برده و آن‌را فتح کردند. در نتیجه شهر از کنترل پاسداران و عوامل محلی آنها خارج شد. اما تهدید پادگان هم‌چنان باقی بود.
از آن روز ببعد تا روز سی‌ویکم تیرماه چندین دور مذاکره با فرمانده پادگان و نمایندگان رژیم جدید برگزار گردید که به جایی نرسید. فرمانده پادگان تصمیم دولت برای تصرف قهری شهر را به اطلاع مذاکره‌کنندگان رساند. اعضای شورا در مشورتی نیم ساعته با افراد حاضر تصمیم گرفتند بزرگ و کوچک شهر را تخلیه کنند و از درگیری با نیرویی تا دندان مسلح و آماده کشتار جلوگیری کنند. این تصمیم بلافاصله توسط فعالین سازمان یافته به اطلاع مردم رسید و جز افراد مسلحی که برای حفاظت از خانه‌های مردم سازمان داده شدند بقیه با سرعت و نظمی شگفت‌انگیز شهر را ترک کردند.
اعضای شورای شهر و نیروهای داوطلب فراوان در مدتی اندک زندگی ایمنی را در اُردوگاه «کانی میران» سازمان دادند. خبر کوچ در رسانه‌های مختلف در ایران و حتی بین‌المللی پخش شد. سیل کمک و راهپیمایی از شهرهای مختلف ایران و کوردستان به طرف محل استقرار جدید مردم مقاوم و مبارز مریوان راه افتاد. راهپیمایان حرکت کرده از سنندج در سر راه خود ۸ نفر از مبارزین و تعدادی از مردم دستگیر شده توسط نیروهای پادگان را آزاد کردند.
بعد از استقرار منظم مردم در «کانی میران» و تصمیم آنها به مقاومت جمعی نمایندگان دولت و سپاه جدید پاسداران ناچار شدند با نمایندگان شورای شهر به رهبری رفیق فواد مصطفی سلطانی به مذاکره بنشینند. پس از چندین دور مذاکرات فشرده بالاخره نمایندگان مردم با کسب قول حفاظت از مردم و حفظ دستاوردهایشأن و با جلب رضایت ساکنین اردوگاه در روز سیزدهم مردادماه به کوچ سرفرازانه خود پایان دادند. اداره امور زندگی این جمعیت عظیم آن‌را به صورت یک فستیوال غرورانگیز سازمان‌یافته مردمی در آورده بود تاکنون به عنوان یک دست آورد بزرگ، ده‌ها جلد کتاب و صدها مقاله درباره آن نوشته شده است.
دستآوردهای کوچ تاریخی مردم توش و توان تازه‌ای به جنبش انقلابی خلق کورد و انقلابیون در سایر مناطق ایران بخشید. رفقای کومه‌له در مریوان و در رأس آنها رفقای جانباخته فواد مصطفی سلطانی و عطا رستمی در به پیروزی رساندن این حرکت مردمی نقش چشم‌گیری داشتند.
اما رژیم اسلامی دستآوردهای دموکراتیک مردم در مریوان و دیگر شهرها و مناطق کوردستان را تحمل نکرد و سرانجام تنها ۱۵ روز بعد در بیست‌و‌هشتم مردادماه ۱۳۵۸ حمله سراسری خود را به کوردستان آغاز کرد. با این حمله جنبش مقاومت مردم کوردستان وارد مرحله نوینی شد و تحت عنوان «جنبش انقلابی مردم کوردستان» با همه فراز و نشیب‌های آن سرفرازانه به راه خود ادامه داد. جنبشی که انقلاب پرشکوه (زن، زندگی، آزادی) یکی از جلوه‌های آن است. انقلابی که جرقه آن در تداوم جنبش انقلابی مردم کوردستان، زده شد و همه ایران را در بر گرفت و آوازه آن جهانی شد.
در سالگرد کوچ تاریخی مریوان، یاد و خاطره همه عزیزان فعال در این حرکت که در سال‌های بعد و در صحنه‌های دیگر جنبش عادلانه و حق‌طلبانه مردم کوردستان جانباخته‌اند را گرامی می‌داریم.
