در آستانه سالروز خیزش انقلابی آبان قرار گرفته‌ایم. در شامگاه ۲۳ آبان ۱۳۹۸، افزایش ناگهانی و هم‌زمان بهای بنزین اعلام شد؛ تصمیمی که از بامداد ۲۴ آبان به اجرا درآمد و موجی از اعتراض سراسری را برانگیخت. اوج اعتراض‌ها در روزهای ۲۵ و ۲۶ آبان بود. قطع سراسری اینترنت، حضور سنگین نیروهای امنیتی و به‌کارگیری سلاح گرم، و حتی در مواردی سلاح سنگین، تصویری تکان‌دهنده از مواجهه حکومت با شهروندان معترض به نمایش درآورد. شمار دقیق جان‌باختگان هرگز اعلام نشد؛ مقامات رژیم به کشته‌شدن «چند صد نفر» اذعان کردند و خبرگزاری رویترز با استناد به منابع داخلی رقم تقریبی ۱۵۰۰ نفر را گزارش داد. هزاران نفر نیز بازداشت شدند و بسیاری هنوز با پیامدهای حقوقی و روانی آن روزها دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
اما آنچه در هفته آخر آبان ۱۳۹۸ به‌وقوع پیوست خیزشی ناگهانی و بدون زمینه نبود، بلکه آتشفشان خشمی بود که طی چهار دهه روی هم انباشته شده بود. بحران اقتصادی، تورم فزاینده، سقوط ارزش ریال، سقوط قدرت خرید کارگران و حقوق‌بگیران، فساد و رانت‌خواری، بی‌اعتمادی عمومی مردم به وعده‌وعیدهای رژیم طی سال‌ها زمینه‌های عینی انفجار اجتماعی را فراهم کرده بود. اعتراض‌های پی‌درپی کارگری، مطالبات معلمان و بازنشستگان، جنب‌وجوش دانشجویی و حضور پررنگ زنان، گواهی بود بر انباشت مطالباتی که پاسخی نمی‌گرفتند.
خیزش آبان ۹۸ در بیش از ۱۹۰ شهر و شهرک از ۲۹ استان و صدها نقطه کشور طنین انداخت. تهیدستان شهری، جوانان بیکار و به‌حاشیه‌رانده‌شدگان، ستون فقرات خیابان بودند؛ اما پژواک آن در میان کارگران، دانشجویان و اقشار وسیع دیگری نیز شنیده شد. همبستگی میدانی، از به‌مدد همدیگر شتافتن در خیابان تا پنهان‌سازی و درمان مجروحان، تصویر دیگری از جامعه‌ای ساخت که از ترس عبور کرده و به شجاعت جمعی رسیده است.
ستون فقرات خیزش آبان ۹۸ تهیدستان شهری و جوانان حاشیه‌نشین بودند اما دامنه اثرگذاری‌اش به‌سرعت به اقشار دیگر نیز رسید.
خیزش آبان، تهیدستان شهری و جوانان بیکار و به‌حاشیه‌رانده‌شدگان را در شهرهای بزرگ و کوچک ایران هم‌زمان به حرکت درآورد. شهرهای کردستان و خوزستان که در خیزش دی‌ماه ۹۶ تا حدودی از حرکت سراسری جدا افتادند، در خیزش آبان‌ماه از همان ابتدا حضور پررنگی در اعتراضات داشتند. مردم زحمتکش کردستان در بُعد اجتماعی نشان دادند که برای رهایی از چنگ جمهوری اسلامی راهی جز همبستگی با جنبش انقلابی سراسری برای به زیر کشیدن این رژیم پیش رو ندارند.
خیزش آبان ۹۸ به‌عنوان جنبشی عظیم سیاسی، سقف مطالبات را بالا برد و میدان مبارزات سیاسی و اجتماعی را از حاشیه به متن کشاند. خیزش ۹۸ بذر ایجاد شبکه‌های اجتماعی را در محلات پاشید، سرمایه‌ای که در بزنگاه‌های بعدی و در خیزش انقلابی زن‌زندگی آزادی به کار آمد. آبان ۹۸ زمینه‌ساز شکوفایی جنبش «زن، زندگی، آزادی» در ۱۴۰۱ شد. انقلاب ژینا زنجیره‌ای از تجربه‌ها، از سازمان‌دهی میدانی تا شجاعت فردی، از حرکت‌های نمادین درخشان تا مطالبه‌گری حقوقی، جامعه را دگرگون کرد و ناکارآمدی سیاست سرکوب را عیان‌تر ساخت و توازن قوای جدید را به‌وجود آورد. برچیده‌شدن عملی حجاب اجباری و تعمیق شکاف‌های درونی حاکمیت، نشانه‌های این توازن جدید است؛ هرچند حکومت با موج‌های تازه سرکوب و اعدام کوشیده است عقربه زمان را به عقب برگرداند، اما این اقدامات تغییری در واقعیت توازن قوای تغییر‌یافته سیاسی در جامعه ایران نمی‌دهد. اگر خیزش آبان ۹۸ افق سرنگونی جمهوری اسلامی را برجسته کرد؛ خیزش ۱۴۰۱ آن افق را با زبان رهایی‌بخش و فراگیر «زن، زندگی، آزادی» جهانی‌سازی کرد.
اما خیزش آبان ۹۸ با همه عظمت و هزینه‌ها و دستاوردهایش، پس از یک هفته فروکش کرد. یکی از خلأهای تعیین‌کننده، پیوند ناکافی میان خیابان و اعتصاب‌های سراسری در مراکز تولید و خدمات بود؛ پیوندی که می‌تواند ماشین سرکوب را زمین‌گیر و کفه توازن قوا را به سود مردم ستمدیده و استثمار‌شده سنگین کند. کارگران کارخانه‌ها و مجتمع‌های بزرگ صنعتی که با مبارزات پیاپی خود زمینه‌های ذهنی قیام آبان را فراهم آورده بودند، اگرچه بسیاری از آنها در ظرفیت‌های فردی همراه با مردم قیام‌کننده در میدان بودند، این بار نیز آمادگی این را نداشتند که با اعتصابات هماهنگ و سراسری خود در مراکز تولید به شورش هم‌طبقه‌ای‌های خود و راه‌بندان خیابانی بپیوندند و ماشین سرکوب رژیم را زمین‌گیر کنند و زمینه را برای برپایی اعتصابات سیاسی عمومی آماده کنند. این یکی از کمبودها و نقطه‌ضعف‌های این قیام توده‌ای بود. در واقع قیام آبان ۹۸ فقط گوشه‌ای از نیروی خود را به میدان آورده بود و آمادگی نبرد نهایی را نداشت.
دژخیمان جمهوری اسلامی با کشتار بیش از ۱۵۰۰ نفر جوانان و با زخمی‌کردن و بازداشت و زندانی‌کردن چندین هزار نفر این جنبش انقلابی را وادار به عقب‌نشینی کردند و فرو نشاندند. خیزش آبان ۹۸ نشان داد که شجاعت خیابانی بدون پیوند پایدار با اعتصاب‌های سراسری و شبکه‌های محلی فرسوده می‌شود.
خیزش آبان ۹۸، با همه هزینه‌ها و زخم‌هایش، افق‌های تازه‌ای را بر روی جامعه ایران گشود؛ افقی که در خیزش زن‌زندگی آزادی شکوفاتر شد. امروز، پاسداشت آبان ۹۸ یعنی ایستادن کنار خانواده‌های داغدار، پافشاری بر دادخواهی و ساختن ظرف‌های مشترک برای سازمان‌دهی، همبستگی و گذار به نظمی که در آن انسان‌ها حاکم بر سرنوشت خویش باشند و در امنیت و آزادی و رفاه و برابری زندگی کنند.