بنا به گزارشات رسانههای داخل ایران، کارگران شهرداریها از ابتدای سال ۱۴۰۰ تا دهم آبانماه ۱۴۰۳ شصت آکسیون اعتراضی داشتهاند که بخشی از مطالبهها پرداخت دستمزدهای معوقه، افزایش آن و یا خواستههایی بوده که به بهبود معیشت میانجامید. البته از نيمه دوم دهه ۱۳۹۰ و به خصوص در ماههای پايانی سال ۱۳۹۹ هم اين كارگران اعتراضاتی به تعويق چند ماهه پرداخت مزد يا پرداخت نشدن حق بيمه تامين اجتماعی داشتهاند، اما از ابتدای سال ۱۴۰۰ و طی سه سال اخير، هم اعتراضات و هم تعداد شهرهایی كه كارگران معترض دارد، بيشتر شده است. اين كارگران كه مسئوليت نگهداری فضای سبز، نظافت شهر و جمعآوری زباله را برعهده دارند، در زمانهایی مثل بارندگیهای سيلآسا كه بارش نزولات جوی به گرفتگی خيابانها و معابر شهری منجر میشود، بايد به عنوان نيروی امدادی برای رفع گرفتگی آبروهای شهری هم كار كنند. اين كارگران، نيروهای پيمانكاری هستند و با قرارداد موقت كار میكنند. مزد تعدادی از آنها به صورت مستقيم توسط شهرداریها پرداخت میشود و برای تعدادی ديگر شهرداریها بودجهای به پيمانكار طرف قراردادشان میدهند كه مزد و حق بيمه تامين اجتماعی اين كارگران بايد از همين بودجه پرداخت شود، ولی بیشتر پيمانكاران معمولاً با تخلف در نحوه مصرف اين بودجه، به جای پرداخت مزد كارگر، آن را در مصارف سودآور خارج از تعهداتشان سرمايهگذاری میكنند.
مهمترين مشكل اغلب كارگران شهرداریها چنانكه بارها گفتهاند، جابهجایی پيمانكاران بدحساب است، چراكه پيمانكار جديد حاضر به قبول تعهدات بر زمين مانده پيمانكار قبلی نيست و شهرداریها هم حاضر نمیشوند پولی برای تسويه مطالبات معوق اين كارگران بپردازند. اين كارگران معترض طی سه سال اخير بارها گفتهاند كه شهرداریها كه در واقع كارفرمای اصلی محسوب شده و طبق قانون بايد مسئوليت ديون معوق را بپذيرند. در کنار خواسته اصلی کارگران یعنی افزایش دستمزد و بهبود وضع معیشت خواستهای دیگری هم دارند که حذف پیمانکاری از آنهاست. بسیاری از کارگران معترض شهرداری به شدت از پیمانکاران ناراضی بوده و خواهان حذف آنها از مرکز کاری خود و بستن قرارداد مستقیم با کارفرمای اصلی و داشتن امنیت شغلی هستند. زیرا گذشته از اینکه پیمانکاران بخشی از دستمزد کارگران را بالا میکشند، مزایا آنها را هم به جیب خود میریزند. شهرداریها، با درآمدهای کلان خود، یکی از فاسدترین ارگانهای اجرایی در جمهوری اسلامی هستند. این فساد در تعیین پیمانکاران و جابهجا کردنشان نقش اصلی دارند.
اما فساد در عرصه تعیین پیمانکاران کوچکترین میدان فساد در شهرداری هاست. ابعاد فساد در این ارگان را باید از دزدها، اختلاس، خاصه خرجیها و استخدامهای مسئولین بالای این اداره دید. برای نمونه وقتی قالیباف شهردار تهران بود محمدعلی نجفی چهلوچهارمین شهردار تهران و قاتل همسر خود، او را به مواردی متهم کرد که شگفتی همگان را بر میانگیخت. نجفی رسماً، محمدباقر قالیباف را متهم به انواع فساد، از سوءاستفاده مالی گرفته تا تخلف کرد. او از قراردادهای صوری میلیاردی و سرمایهگذاری سوالبرانگیز عمده داراییهای صندوق بازنشستگی کارکنان شهرداری در پروژههای مشکوک، تا استخدام فلهای ۱۳ هزار نفر در آستانه انتخابات و بذل و بخشش ۶۷۰ ملک به اشخاص و نهادها و هدر دادن بودجههای میلیاردی در مساجد و هیاتهای مذهبی یاد کرد. البته دزدانی نظیر خود قالیباف اگر سرکوبگری، بیرحم، شکنجهگر و نظایر آن بوده باشند ارتقای مقام نیز یافتهاند. ولی مثل مراکز دیگر این کارگران شهرداری بوده و هستند که از وجود فساد عظیم در شهرداریها لطمه میبینند که نپرداختن دستمزد تنها یکی و البته یکی از مهمترین آنهاست.
گذشته از دزدی و چپاول هزینه کردن و صرف بودجههای کلان جهت مراسمهای مذهبی نظیر راهپیمایی گروهها به طرف شهرهای مذهبی در عراق یکی از نمونههایی که پولها را هدر میدهد. پختن آش نذری و پرداخت به مساجد و هیئتهای مذهبی نیز بودجه شهرداریها را میبلعند. همه اینها که عملاً از جیب کارگران پرداخت میشود مسئولین مربوطه را به مقامات بالاتر نزدیک میکند. علیرغم همه این دزدی و خاصه خرجیها هنوز برای تامین افزایش دستمزد و پرداخت حقوقهای معوقه کارگران بخشهای مختلف پول کافی وجود دارد که باید از طریق مبارزه از مسئولین گرفت.
همانطور که گفته شد کارگران شهرداری در چند سال اخیر دست به اعتراضات وسیعی زدهاند، اما هرچه بیشتر به مبارزه و اعتراض دست زده کمتر دستاورد داشتهاند هیچ، در مواردی فعالینشان با دستگیری، اخراج و جریمه هم روبرو شدهاند. میدانیم که سازماننیافتگی و پراکندگی یکی از مهمترین ضعفهای مبارزات کارگری است. این ضعف در میان کارگران شهرداریها بیشتر نمایان است. دلیلش هم اینست که شغل این کارگران به شدت پراکنده است. برای مثال اگر در مورد پرستاران، نفتگران و بازنشستگان کارگری نوعی هماهنگی و سازمانیافتگی دیده میشود که فعالین مشغول تقویت آنها هستند. این امر در مورد کارگران شهرداریها غایب میباشد. لازم است فعالین کارگری این امر را ریشهیابی کرده و راهحلهای مناسب جهت هماهنگ نمودن، همبسته کردن و وحدت میان مبارزات بیابند.