گفتوگو رومان میرکی، روزنامەنگار با عطا دادگستر، کولبر اهل مریوان
رومان؛ هویت شما چیست و چرا کولبری میکنید؟
عطا؛ من عطا دادگوستر اهل روستای درزیان مریوان هستم و معلولم و یک دست ندارم، بە اجباری و به خاطر فقر و نداشتن شغل مجبورم کولبری کنم.
رومان؛ رفتار نیروهای رژیم با کولبران چطور است؟
عطا؛ تا جایی که میدانم هیچ رفتار بدی در تته ندیدەام. من چند سالی است که در مرز کار میکنم، به کولبران میگویند که کول را بیاورید و فرار نکنید که مجروح شوند و شما را تعقیب کنیم و تیراندازی کنیم. کە در کمین افتادند کول را برای ما بیاورند و ما طبق کرایە کول به شما چیزهایی میدهیم. مثلا کولبر را دستگیر میکنن و گفتند فرار نکن تا بهت شلیک نکنیم میدانیم که تو کارگری کول را برای ما بیاورید تا بر اساس کرایه کول به شما پرداخت کنیم.
رومان؛ چرا مردم کولبری میکنن؟
عطا؛ در شرق کردستان در روستاهای مرزی بویژه شهرهای مرزی مریوان و بانە کولبری میکنن. هیچ کارخانه یا مشاغل درآمدزا دیگری برای حمایت از مردم وجود ندارد بنابراین مجبورند کولبری کنند. یک کولبر به ازای هر کیلوگرم بار ١٣٠ هزار ریال میگیرد. مثلا یک کولبر ٣٠ کیلوگرم بار روزانه حمل میکند و ٤ میلیون ریال میگیرد. اما اگر کارگری کنید روزی ٦٠٠ هزار ریال میگیرید. بنابراین مردم میگویند اگر کشته شوم و زمین بخورم مهم این است که روزانە ٤ میلیون ریال میگیرم، یعنی مزد چهار روز کارگر، بنابراین کولبری میکنم شاید بتوانم یک سال دیگر ماشین بخرم یا ازدواج کنم. امروزه اکثر جوانان کولبر هستند و میگویند که نمیتوانند با مزد کارگری ازدواج کنند و ماشین بخرند. کولبری مرزشکنی است مثلا در هر کشوری که زندگی میکنید عبور از مرز غیرقانونی است و ممکن است به شما شلیک شود، بنابراین عبور از مرز در هر کشوری ممنوع است. اما برای کولبران ممنوع نیست به کولبر میگویند برو وقتی برگردی با تو کار داریم. روز است که ٢ هزار کولبر جلوی پایگاه ارتش میروند و جلوی آنها گرفته نمیشود چون میدانند که کولبر به خاک عراق نمیرود و فرار نمیکند و برمیگردد. مردم میدانند که ممکن است سپاه پاسداران بهشان شلیک کند، اما میگویند روزی ٤ تا ٥ میلیون ریال درآمد دارند که بهتر از کارگری و کار میدانی است، یک روز میروم ٣٠ تا ٤٠ کیلو بار میآورم و ٤ تا ٥ میلیون ریال میگیرم.
رومان؛ راه حل برای کولبری چیست؟ عطا؛ هیچ راه حل برای کولبری وجود ندارد، مردم دائماً کولبری میکنن چون پول میگیرند. شهروندانی هستند که پدران و برادرانشان در کولبری کشتە شدند، وقتی فرزندانشان بزرگ میشوند کولبری میکنند. مثلاً در خانواده ما برادرم کولبر و پدرم کشاورز است، اما تو کشاورزی پول زیادی نمیگیرید، اگر کارخانه یا شغل دیگری داشتم که روزی ٥٠٠ تا ٦٠٠ هزار ریال درآمد داشت یا اگر در روستایمان کارگری داشتم که روزانه ٣٠٠ هزار ریال درآمد داشت مجبور نبودم به کوه بروم. حتی اگر مرزها را مین گذاری کنند و با سپاه پاسداران ببندند باز هم مردم کولبری خواهندکرد. ما در شهرهای مرزی بانە و مریوان زندگی میکنیم، مردم همه کولبر هستند پس راه حلی وجود ندارد با وجود کشته شدن، مجروح شدن و از کار افتادن. کولبر داریم که معلول است و در رختخواب است اما خانوادەاش همچنان کولبری میکنند. مردم شغل دیگری ندارند و مجبورند کولبری کنند. دولت میتواند با ایجاد بازارچه مرزی خود که در آن کولبران بتوانند آزادانه کولبری کنند و مشکل را حل کند. در چند سال گذشته نیروهای هنگ مرزی ٣ تا ٤ بازارچە را ساخت بسیار خوب بود، روستاییان ٢ تا ٣ روز در هفته بدون مشکل به راحتی از بازارها تلویزیون، یخچال، بادام و آجیل میآوردند و پول میگیرند اما گمرک، فرماندار و شهرداری بازار را در اختیار گرفتند و سپس به مردم کارت مرزی دادند و قرارشد هر نفر ماهانه ٧٠٠ هزار ریال بگیرد الان حتی ٧٠٠ هزار ریال هم در سال نمیدهند. خودم کارت مرزی دارم دو بار در سال ٥٠٠ هزار ریال میگیرم که سالی یک میلیون ریال است. اما نمایندگان گفتند که هر نفر ٧٠٠ هزار ریال در ماه میگیرند. مثلا یک خانواده سه نفره ماهانه ٢ میلیون و ١٠٠ هزار ریال میگیرند اما بعد به یک میلیون ریال در سال تبدیل شد و سپس مردم برای کولبری در مرزهای غیر رسمی رفتند.
